Przeszłość dla przyszłości: Jakiego podręcznika do historii potrzebują Europejczycy w XXI w.?

Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk (CBH PAN) w Berlinie było koordynatorem naukowym po polskiej stronie „Polsko-niemieckiego projektu podręcznika do nauczania historii” zainicjowanego w 2008 r. przez ówczesnych ministrów spraw zagranicznych RP (Radosław Sikorski) i RFN (Frank Walter Steinmeier). Projekt był realizowany we współpracy CBH PAN z Leibniz-Institut für Bildungsmedien | Georg-Eckert-Institut w Brunszwiku (koordynacja naukowa po stronie niemieckiej) oraz Wspólnej Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej Historyków i Geografów przy wsparciu rządów RP i RFN. Projekt został zakończony w 2020 r. wraz z ukazaniem się ostatniej części 4-tomowego polsko-niemieckiego podręcznika pt. „Europa. Nasza historia / Europa – Unsere Geschichte”. Jest on drugim po francusko-niemieckim 3-tomowym „Histoire-Geschichte” (2006-2011) transnarodowym podręcznikiem do nauczania historii w Unii Europejskiej. Oba podręczniki są również jedynymi w Europie i na świecie regularnymi podręcznikami do nauczania historii dopuszczonymi do użytku szkolnego, których treści odpowiadają podstawom programowym w w/w krajach. Więcej informacji o serii podręcznikowej „Europa. Nasza historia / Europa – Unsere Geschichte” znajduje się pod linkiem: https://europa-nasza-historia.org/

 

Realizacja dwóch pierwszych w UE transnarodowych szkolnych podręczników do nauczania historii była możliwa dzięki ścisłej współpracy środowisk naukowych i rządów trzech państw UE, które w różnych innych dziedzinach współpracują w ramach Trójkąta Weimarskiego. W latach 2021-2022 CBH PAN w Berlinie przeprowadziło z partnerami zagranicznymi z Niemiec, Francji i innych krajów szereg działań zmierzających do podsumowania doświadczeń w realizacji projektów francusko-niemieckiego i polsko-niemieckiego podręczników do historii.

 

Działania te zapoczątkowało zorganizowane w formacie online 3.09.2021 wspólnie przez CBH PAN w Berlinie i Stację Naukową PAN w Paryżu sympozjum naukowe pt. „Le passé pour le futur. De quel Manuel d’histoire avons-nous besoin en Europe en XXI siècle? Les conclusions après la rélisation de projets des manuels d’histoire transnationaux franco-allemand et polono-allemand” z udziałem ambasadorów Polski, Niemiec i Francji przy UNESCO oraz historyków z trzech w/w krajów.

 

Kontynuacją przedsięwzięcia w ścisłej współpracy CBH PAN w Berlinie z Leibniz-Institut für Bildungsmedien | Georg-Eckert-Institut w Brunszwiku, Institut des sciences sociales du politique (CNRS-Université Paris Nanterre-ENS Paris-Saclay) oraz Stacją Naukową PAN w Paryżu była międzynarodowa konferencja „Przeszłość dla przyszłości: Jakiego podręcznika do historii potrzebują Europejczycy w XXI w.? / Aus der Vergangenheit für die Zukunft lernen? Welches Geschichtsbuch braucht Europa im 21. Jahrhundert? / Le passé pour l'avenir? De quels manuels d'histoire les Européens ont-ils besoin au XXIe siècle?”, zorganizowana w Paryżu 15.09.–16.09.2022. W konferencji wzięli udział historycy z ośrodków akademickich i nauczyciele historii z Polski, Niemiec i Francji oraz ambasadorzy z w/w trzech krajów przy UNESCO. Konferencję zrealizowano w ramach zainicjowanego przez Leibniz-Institut für Bildungsmedien | Georg-Eckert-Institut projektu European Forum for Reconciliation and Cooperation in History and Social Sciences Education, zrzeszającego inicjatywy bi- lub multilateralne, w tym komisje podręcznikowe i komisje historyków z różnych krajów Europy, działające na rzecz dialogu i pojednania między narodami podzielonymi przez trudną przeszłość. Paryska konferencja była poświęcona podsumowaniu doświadczeń z realizacji projektów podręcznikowych francusko-niemieckiego i polsko-niemieckiego, a także prezentacji innych przedsięwzięć zmierzających do opracowania transnarodowych materiałów do nauczania historii. Więcej informacji o konferencji znajduje się pod linkiem: https://cbh.pan.pl/pl/wydarzenia/konferencja-przeszłość-dla-przyszłości

 

Podsumowanie naukowych treści konferencji zawiera tom zbiorowy „School historical knowledge in Europe: transnational circulations and debates / Savoirs scolaires et historiens en Europe: circulations et débats transnationaux”, który ukazał się w wydawnictwie Effigi w serii „Humana Scientia - La recherche en actes” (– zob. http://www.cpadver-effigi.com/blog/school-historical-knowledge-in-europe-%c2%b7-savoirs-scolaires-et-historiens-en-europe/). Publikacja powstała we współpracy Institut des sciences sociales du politique (CNRS-Université Paris Nanterre-ENS Paris-Saclay) z CBH PAN i Leibniz-Institut für Bildungsmedien | Georg-Eckert-Institut. W/w ośrodki naukowe z Francji, Polski i Niemiec planują również inną publikację zbiorową o podobnej tematyce.

 

W kontekście trójstronnej współpracy francusko-niemiecko-polskiej w omawianym zakresie należy wskazać również na prezentację doświadczeń z prac nad polsko-niemieckim podręcznikiem pt. „Europa. Nasza historia / Europa – Unsere Geschichte” podczas dwóch wydarzeń w 2023 r.:

Poza tym duże zainteresowanie projekt wspólnego polsko-niemieckiego podręcznika znalazł zwłaszcza w krajach Bałkanów Zachodnich (kraje byłej Jugosławii). Przejawem tego jest powstała z udziałem ekspertów z CBH PAN (we współpracy m.in. z Yad Vashem w Jerozolimie oraz Haus der Wannseekonferenz w Berlinie, przy wsparciu United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie) publikacja „Handbook for teaching the Holocaust” (Pristina, Kosovo 2020) – zob.: https://www.euroclio.eu/wp-content/uploads/Handbook-for-Teaching-the-Holocaust.pdf.

Polsko-niemiecki podręcznik posłużył też jako punkt wyjścia do zorganizowania przez CBH PAN polsko-niemiecko-ukraińskich warsztatów pt. „How to teach Ukrainian history in Germany, Poland and other European Union countries? New transnational perspectives on history teaching at school” w Monachium (17-18.11.2023) – zob.: https://cbh.pan.pl/pl/zapowiedz/międzynarodowe-warsztaty-w-monachium