Pojęcie związane z filozofią Waltera Benjamina (1892–1940), w szczególności z tekstem Dzieło sztuki w epoce jego reprodukowalności technicznej [1936] (Benjamin 2011). Utożsamiana z nieuatonomicznym sposobem istnienia dzieła → sztuki, pozostającego na służbie → kultu lub → rytuału, orzeka o jego → autentyczności i oryginalności. Powiązana z teorią alegorii i symbolu, charakteryzuje świat → doświadczenia auratycznego (tradycyjnego). Aura, czyli kontemplacyjne odczucie możliwe w obecności oryginału i doświadczenie, w którym zatopiona jest pokoleniowo przekazywana → tradycja, zanika w warunkach racjonalizacji świata, postępującej sekularyzacji → sztuki oraz rozpadu doświadczenia.
Benjamin operuje dwojakim rozumieniem aury. Węższe wiąże się ze sposobem istnienia dzieła sztuki. Taką auratyczność można odczytać tylko „tu i teraz”, w doświadczeniu o naturze kontemplacyjnego namysłu. Sytuację tę zmienia pojawienie się możliwości powielenia oryginału metodami technologicznej → reprodukcji (dotyczy to w szczególności → fotografii), które destruują aurę na rzecz szerokiej dostępności kopii, a za jej pośrednictwem – szerokiego dostępu do sztuki, który Benjamin ocenił pozytywnie.
Szersze rozumienie aury łączy się z pojęciem → śladu i zapośrednicza kategorię → wspomnienia. Benjamin definiuje aurę jako „objawienie oddali, jakkolwiek blisko byłoby to, co ją spowodowało”, a ślad – jako „objawienie bliskości, to, co ona po sobie zostawia, jakkolwiek byłaby teraz daleko” (Benjamin 2005 [1982]: 493). Aurę stanowi wyobrażenie pojawiające się wobec przedmiotu percepcji. W przypadku przedmiotu użytkowego jej „odpowiednikiem” jest doświadczenie, które pozostawiło ślady rąk. Ślad określa tu rodzaj relacji z → przeszłością. Stanowi jej poświadczenie. Dialektyczne napięcie między aurą a śladem, gra między dalą a bliskością, uchwyceniem a postrzeżeniem w zdecydowany sposób wpływa na możliwość postrzegania i rozumienia rzeczywistości, w której żyje wspomnienie i kształtuje się doświadczenie.
Benjamin dostrzega aurę – jako rodzaj „obramowania” – w każdym przedmiocie. Nie oznacza to jednak, iż każda → rzecz – niczym przedmiot kultu – ma auratywny charakter, lecz że w każdej można odnaleźć ślady aury. Z tej perspektywy ślad staje się rodzajem katalizatora, wyzwalającego to, co zapisane w pamięci. W świecie poauratycznym w miejsce utraconego doświadczenia auratycznego wkracza poszukiwanie i odkrywanie „śladów” w celu ich zachowania, a dzięki temu odzyskania aury, choćby w szczątkowej lub „śladowej” postaci.
Beata Frydryczak
Hasa pokrewne: wspomnienie, doświadczenie, ślad, sztuka
Bibliografia
Benjamin W. (1996), Anioł historii: eseje szkice, fragmenty, red. H. Orłowski, tłum. K. Krzemieniowa i in., Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Benjamin W. (2005), Pasaże, tłum. I. Kania, posłowie Z. Bauman, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Benjamin W. (2011), „Dzieło sztuki w epoce jego reprodukowalności technicznej”, w: W. Benjamin, Twórca jako wytwórca, tłum. R. Reszke, Warszawa: Wydawnictwo KR, s. 23–51.
