II wojna światowa w dydaktyce historycznej w Polsce i w Niemczech

23.05.2018

II wojna światowa w dydaktyce historycznej w Polsce i w Niemczech wiedza, sposoby nauczania i formy prezentacji, 23-26.05.2018 Zamość

XXXVIII Konferencja Wspólnej Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej Historyków i Geografów UNESCO

II wojna światowa jest jednym z tych tematów, które wywołują żywe dyskusje zarówno w sferze publicznej, jak i w dydaktyce historycznej. Dyskusje te nabierają szczególnego znaczenia ze względu na zachodzące przemiany demograficzne, z powodu których pamięć o II wojnie światowej przechodzi z pamięci komunikacyjnej opartej na bezpośrednim doświadczeniu do pamięci kulturowej. Wynika to przede wszystkim z faktu odchodzenia ostatnich świadków historii pamiętających ten okres. Wiąże się to z procesem tworzenia się kanonu, w ramach którego wiedza o przeszłości jest na nowo uporządkowywana, a procesy zapominania oraz wypierania wskazują na to w jaki sposób społeczeństwa kształtują pamięć o przeszłości. Także ramy programów szkolnych wymuszają redukcję dydaktyczną nauczanych tematów. Sytuacja ta stawia nauczycieli i autorów podręczników przed pytaniem, w jaki sposób prezentować II wojnę światową kolejnym pokoleniom. Jakie treści należy poruszać? Jakie tematy i aspekty edukacji historycznej są w tym kontekście najważniejsze? Czy skupienie się na wielkich wydarzeniach politycznych i działaniach wojennych jest odpowiednim sposobem nauczania o wojnie? Jakie metody wykorzystywać w praktyce szkolnej?

Wspólna Polsko-Niemiecka Komisja Podręcznikowa włączyła się w poszukiwanie odpowiedzi na te pytania poprzez zainicjowanie prac nad polsko-niemieckim projektem podręcznika szkolnego do nauczania historii „Europa. Nasza historia/Europa. Unsere Geschichte”. Podręcznik ten może być wykorzystywany w językach narodowych we wszystkich szkołach polskich i niemieckich. Obecnie trwają prace nad czwartym, ostatnim tomem serii omawiającym m.in. okres II wojny światowej. Więcej o podręczniku zob. Public History Weekly.

Celem konferencji jest dyskusja nad najnowszymi ustaleniami naukowymi oraz dydaktycznymi w odniesieniu do II wojny światowej. Jako centralny temat, zainspirowani miejscem konferencji w Zamościu, wybraliśmy życie pod okupacją: losy ludności cywilnej, terror okupacyjny, ruch oporu, relacje okupowani – okupanci. Naukowcy i dydaktycy spróbują wspólnie odpowiedzieć na pytanie w jakim zakresie tematyka ta powinna znaleźć się w dydaktyce szkolnej oraz w jaki sposób wiązać konkretne przykłady biograficzne i wydarzenia z szerszym kontekstem politycznym by nie relatywizować doświadczeń wojny, ale także by uniknąć prezentowania narracji o II wojnie wyłącznie z perspektywy narodowej.

Kolejnym zagadnieniem jest pytanie o to, w jaki sposób opowiadać dzieciom i młodzieży o zbrodniach popełnianych w trakcie wojny? Jakie miejsce w podręcznikach zajmować powinna opowieść o mordach na ludności cywilnej, a w szczególności Zagładzie ludności żydowskiej? Czy tematyka ta powinna dominować  w nauczaniu o II wojnie światowej? Jak radzić sobie ze sprzecznymi przekazami w Polsce i w Niemczech pokazującymi odmienne oblicza społeczeństw np. zbrodnie popełniane przez żołnierzy Wehrmachtu i jednocześnie trudne losy ich rodzin podczas ucieczek i przymusowych wypędzeń? W jaki sposób w dydaktyce szkolnej prezentować temat sprawiedliwych wśród narodów świata i jednocześnie „szmalcownictwa”? To tylko niektóre z przykładów wywołujących znaczne emocje, o których chcemy dyskutować w sposób oparty na aktualnych badaniach naukowych.

Zdjęcie: Bundesarchiv, R 49 Bild-0131 / Wilhelm Holtfreter / CC-BY-SA 3.0