Dyskusja panelowa: Wspólne pamiętanie historii/pamiętanie wspólnej historii? Dyskusja o przyszłości badań nad pamięcią.
Jedna z pionierek europejskich badań nad pamięcią prof. Barbara Szacka podsumowała w swoim wystąpieniu projekt "Polsko-niemieckie miejsca pamięci" słowami: realnie rzecz biorąc to dzieło nie powinno było się udać: 117 autorów, 25 tłumaczy, 9 tomów to wynik prawie nie do osiągnięcia! a jednak się udało. Dzieło zostało zrealizowane i jest to zjawisko nadprzyrodzone.
Jak pamiętać historie narodowe?
Już w latach 70-tych podniosły się głosy przepowiadające „koniec narodów“. Wspólna europejska pamięć i transnarodowy dyskurs miały zastąpić pamięć społeczną narodów. Dziś wiele politycznych i społecznych ugrupowań powołuje się na swoje, rzekomo narodowe tradycje aby protestować przeciwko przyjmowaniu uchodźców lub głosować za wyjściem z Unii Europejskiej. Czy rzeczywiście jesteśmy świadkami końca iluzji? końca wielkiej utopii powojennej Europy?
Być może musimy jedynie zmienić nasz sposób podejścia do problematyki narodowej? Może przed dekonstrukcją pamięci narodowych na płaszczyźnie europejskiej, powinniśmy przyjrzeć się bilateralnej pamięci dwóch sąsiadujących ze sobą państw, na przykład Polski i Niemiec?
Odpowiedzi na to ostatnie pytanie poszukiwało 117 autorów z sześciu krajów pracujących nad obszernym, 9-tomowym dziełem pt. Polsko-niemieckie miejsca pamięci. W ponad stu artykułach naukowcy różnych dyscyplin porównali po raz pierwszy kultury pamięci Polski i Niemiec. Auschwitz, Günter Grass i Janusz Korczak, bolszewik i SS, Gdańsk i Danzig, 8 maja 1945, bitwa pod Grunwaldem, a także Berno 1954 i Wembley 1973 to konkretne wydarzenia, postaci i miejsca, których wyobrażenia mają wśród Polaków i Niemców całkiem różne i często sprzeczne znaczenia i interpretacje.
Czy tak konkurujące ze sobą kultury pamięci mogą istnieć obok siebie? Czy chcemy i czy potrzebujemy wspólnej, europejskiej pamięci – a może właśnie taki postulat budzi w nas poczucie utraty własnej, narodowej przeszłości?
Na ten temat rozmawiali historyczka sztuki Gabi Dolff-Bonekämper, historyk Hans Henning Hahn i kulturoznawczyni Kornelia Kończal. Wprowadzenie do dyskusji: socjolożka Barbara Szacka i historyk Robert Traba, dyrektor Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie. Całość poprowadził Marcin Piekoszewski.
Fotos: Ondřej Cinkajzl
