Przedmiotem projektu jest praca przymusowa jako jedno z głównych doświadczeń okupacji niemieckiej w czasie drugiej wojny światowej. Projekt wpisuje się w aktualne centralne europejskie dyskursy o II wojnie światowej: codzienność niemieckiej okupacji oraz ofiary niemieckiej i sowieckiej polityki eksterminacyjnej w Europie Środkowej i Wschodniej. Niemiecka okupacja i funkcjonujący w niej system mechanizmów bezpośredniego i pośredniego terroru, całkowicie zdekonstruowały struktury społeczne i zdeterminowały życie jednostek. Jednym z doświadczeń okupacji była praca przymusowa, która nie stała się do tej pory przedmiotem większego zainteresowania polskiej historiografii, zwłaszcza w zakresie historii społecznej.
O ważności omawianego zagadnienia świadczy jego ogromny ilościowy wymiar. Podczas drugiej wojny Niemcy wykorzystywali ok. 20 milionów robotników przymusowych. W samej Rzeszy zatrudnionych było 13 milionów, w tym ok. 2,8 milionów Polaków. Definicja robotników przymusowych (Zwangsarbeiter) obejmuje osoby cywilne, jeńców wojennych oraz więźniów obozów koncentracyjnych i więzień karnych, którzy pracowali pod przymusem. W ekstremalnych warunkach robót w III Rzeszy stwarzali oni sobie warunki wyimaginowanej „rzeczywistości”, „życia na niby”, jako formę psychicznej ucieczki przed dyskryminacją i terrorem oraz form fizycznego wyzysku.
Projekt poświęcony jest badaniu z jednej strony historii zdarzeniowej pracy przymusowej, a z drugiej strony późniejszej pamięci o niej. Oba pola badawcze nakreślone zostaną przy pomocy socjologicznej koncepcji „światów społecznych” (Lebenswelt). Jej istotą jest zwrócenie uwagi na postrzeganie realnego otoczenia z perspektywy jednostki, co daje możliwość do opisania sfery emocji, zachowań, przekonań i działań.
W dotychczasowych badaniach historii drugiej wojny światowej rzadko opierano się na analizie życia społecznego w oparciu o ówczesne dokumenty sądowe. Jeszcze rzadziej konfrontowano tak powstały opis ówczesnych wydarzeń z historią mówioną. Niniejszy projekt łączy źródła archiwalne z wywołanymi przekazami autobiograficznymi przy wykorzystaniu wybranych metod historycznych i innych dziedzin nauk humanistycznych. Zestawienie źródeł sądowych z okresu wojny z wiele lat później spisanymi wspomnieniami ofiar umożliwi opis ówczesnej i pamiętanej rzeczywistości.
Projekt pomoże w zrozumieniu pracy przymusowej jako wielowymiarowego doświadczenia nazistowskiego terroru oraz ukaże różnorodne przestrzenie życia społecznego robotników w obliczu rasistowskiej ideologii i ekonomicznego wyzysku.
